Verkiezingen: wat willen de partijen met de tuinbouw?
Wat zijn de standpunten over de tuinbouw van de partijen die meedoen aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer?
De verkiezingen voor de Tweede Kamer komen eraan. De standpunten van de partijen over tuinbouw zijn in twee jaar tijd niet wezenlijk veranderd. Toch zetten we op een rijtje wat naar voren komt in debatten, interviews en de Boerderij Kieswijzer die ook van enkele tuinbouwvragen is voorzien. Daar zitten soms verrassende uitspraken tussen.
De 27 partijen die meedoen aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer van 29 oktober hebben bij elkaar bijna 1.200 kandidaat-Kamerleden op hun kieslijsten staan. Zij reizen stad en land af om de standpunten van hun partijen aan de man te brengen. De landbouwwoordvoerders van partijen klommen zelfs achter het stuur van de Stemmentrekker van Boerderij.
Van der Plas weer op de trekker
Dat deed ook Caroline van der Plas. De BBB-voorvrouw haalde twee verkiezingen geleden toen verrassend voor het eerst een zetel. Daarvoor kwam ze toen per trekker naar het Binnenhof. Behalve over veehouderij en stikstof bevroegen we haar over de tuinbouw. “BBB heeft zich in het kabinet ingezet om tuinders te beschermen tegen stijgende energiekosten. We hebben hard gestreden en kunnen regelen dat de glastuinbouw volledige compensatie krijgt voor de verplichte deelname aan ETS2 en de verplichte groengasbijmenging”, zegt Van der Plas.
Wat betreft arbeid stelt de BBB-lijsttrekker dat voedselzekerheid prioriteit nummer één is. “Nederland kan op een kleine oppervlakte veel gezond en duurzaam voedsel produceren, mede dankzij de glastuinbouw. Om dat te kunnen blijven doen, moet de tuinbouw gebruik kunnen blijven maken van arbeidsmigranten.” BBB bekritiseert de gedachte van politieke tegenstanders dat de Nederlandse economie beter af zou zijn zonder de tuinbouw en zijn grote arbeidsbehoefte, vooral omdat de glastuinbouw een van de meest duurzame sectoren is.
Ten aanzien van gezonde voeding en de preventie van welvaartsziekten, ziet BBB de oplossing vooral in voorlichting en educatie. Hoewel ze voorstander zijn van en voorgestemd hebben op 0% btw op groente en fruit, ziet Van der Plas ook dat het een dure en lastig uitvoerbare maatregel zou zijn. “In plaats daarvan wil BBB supermarkten proberen te bewegen om de kosten voor de consument zo laag mogelijk te houden, zonder dat de boer daar nadeel van ondervindt.”
CU en SGP achter glastuinbouw
Op het vlak van de extra energiekosten voor tuinders, waar een ander ministerie dan LVVN over gaat, hebben vooral de kleine christelijke partijen zich als boezemvriend van de tuinbouw opgeworpen. Pieter Grinwis van de ChristenUnie (CU) en André Flach van de SGP kwamen met een Kamermotie tegen ETS2 en de groengasbijmenging. Net als overigens vrijwel alle andere Kamerfracties, is SGP ervan doordrongen dat de glastuinbouw ‘een cruciale rol in het stabiel houden van het energienet’ heeft, aldus Flach. “Energiemaatschappijen ontdekken dit belang. Laten we daarom zuinig zijn op het feit dat de tuinders deze rol vervullen. De glastuinbouw heeft zich zelf al een behoorlijk scherpe energiedoelstelling opgelegd.”
Wat betreft arbeidsmigratie en werkgelegenheid ziet Flach de noodzaak dat het migratiesaldo naar beneden moet. Daarom zou de overheid moeten stimuleren dat innovatie, zoals de inzet van plukrobots, doorgaat. SGP wil echter geen acute rem zetten op arbeidsmigranten voor de tuinbouw. In plaats daarvan bepleit Flach dat er eerst kritisch moet worden gekeken naar het bijbouwen van distributiecentra, waar volgens hem helemaal geen mensen voor zijn.
GL-PvdA: ‘geschokt hoe ongezond’
Namens GroenLinks-PvdA ziet Laura Bromet robotisering als essentieel en ontzettend belangrijk. Dat zal dan ook worden gestimuleerd in het verkiezingsprogramma. Deze nadruk op automatisering gaat hand in hand met de aanpak van de problematiek rond arbeidsmigranten. “Nederland heeft een probleem met de draagkracht van voorzieningen door de aanwezigheid van een groot aantal migranten. Onze focus ligt op het verbeteren van de arbeidsomstandigheden van arbeidsmigranten, die nu vaak tegen heel lage lonen werken in slechte omstandigheden.”
Bromet ziet een rol voor de overheid weggelegd in het stimuleren van zaken als duurzame energie (“geothermie voor de glastuinbouw en voorhuishoudens komt nog onvoldoende van de grond”), maar ook van betere beschikbaarheid van gezond voedsel. “Ik ben geschokt wanneer ik in de supermarkt producten zie die weliswaar met moeite geproduceerd zijn, maar die niets bijdragen aan de menselijke gezondheid.” Oplossingen ziet Bromet in onderwijs en voorlichting en het inzetten van prijsmaatregelen, zoals subsidies voor gezonde producten en belastingen op ongezonde producten.
VVD tegen direct prijsbeleid
Wat betreft gezonde voeding en preventie hanteert de VVD het gekende liberale standpunt dat mensen eigen keuzes moeten maken als ze in de supermarkt staan. De nadruk ligt volgens zittend VVD-Kamerlid Wim Meulenkamp op educatie en voorlichting, zodat mensen al op jonge leeftijd, bijvoorbeeld op de basisschool, meekrijgen wat gezond en ongezond is. Hoewel hij de maatschappelijke vraag erkent om gezonder te worden en obesitas tegen te gaan, is de VVD tegen direct prijsbeleid.
Kies mee met partijen in de Kieswijzer
Uit de Kieswijzer van Boerderij blijkt dat de VVD het wel eens is met de fiscale voordelen die de glastuinbouw heeft op energiegebied. Meulenkamp: “Onze glastuinbouw loopt voorop in de wereld en is van de hoogste kwaliteit. We onderschrijven de ambities van de sector om te komen tot een klimaatneutrale glastuinbouw, waarbij het convenant leidend is. Fiscale voordelen kunnen daarbij helpen.”
Sinds het rapport van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 is er discussie over wat voor land en economie Nederland moet zijn. Daarmee wordt ook de discussie gevoerd over wat voor land- en tuinbouwbedrijven we in de toekomst nog willen. Links tot en met de centrumrechtse NSC is het eens met overheidssturing op dit vlak. GL-PvdA stelt bijvoorbeeld minder lelieteelt en snijmais, en meer biologische land- en tuinbouw. PvdD stelt onomwonden: “De giftige sierteelt en de kunstmestindustrie worden afgebouwd.” SP: “Wij kiezen wij voor kleinschalige boeren boven de belangen van agroreuzen.”
CDA en BBB zijn het daarmee oneens. VVD reageert neutraal op deze stelling. “De VVD is een liberale partij en is dus geen voorstander van een actieve overheidsbemoeienis in de economie.” Echter, “het is in sommige gevallen te billijken dat de overheid als marktmeester optreedt”.
Over één ding zijn alle partijen het eens
Met de stelling in de Kieswijzer dat de overheid moet zorgen dat boeren en tuinders geld verdienen aan natuur- en landschapsbeheer zijn alle partijen het eens. Zelfs Forum voor Democratie (FvD), dat het met de meeste stellingen waarin sprake is van overheidsbemoeienis ‘geheel oneens’ is, is hiervan voorstander.
FvD is het wel ‘geheel eens’ met inperking van de komst van arbeidsmigranten. “Massa-immigratie drukt lonen en leidt tot sociale problemen. Geef eerst Nederlanders kansen in de land- en tuinbouw.”
De arbeidsmigrantenstelling van de Kieswijzer levert overigens verschillende standpunten met wisselende onderbouwingen op. BBB is geheel oneens, want: “De land- en tuinbouw kan niet zonder arbeidsmigranten. Zij zijn onmisbaar voor het oogsten en verwerken van producten. Wel moeten er duidelijke regels zijn voor fatsoenlijk loon, goede huisvesting en voorkomen van misstanden.”
VVD, CDA en ChristenUnie, maar ook GL-PvdA en PvdD zijn ‘eens’. VVD: “Wij erkennen het belang van arbeidsmigratie voor de land- en tuinbouw. Wel wil de VVD grip op arbeidsmigratie en beter kiezen welke migranten we nodig hebben.” CU: “De groei van laagbetaalde arbeid en het aanbod van arbeidsmigranten remt innovatie en robotisering en legt een te grote druk op voorzieningen die schaars zijn. Tegelijk moet beperking geleidelijk en verstandig gebeuren, zodat een sector als de glastuinbouw het leven niet onmogelijk wordt gemaakt.” D66 (‘neutraal’ in deze stelling) zet ook in op innovatie om Nederland en de bedrijven minder afhankelijk te maken van arbeidsmigranten.
PVV moeilijk te peilen
Wat de PVV vindt, dat blijft raden. De partij schuift niet aan in specifieke land- en tuinbouwdebatten en deed ook niet mee met de Kieswijzer. Wie het PVV-programma erbij pakt, die ziet vriendelijke woorden over boeren en tuinders in zijn algemeen. De partij pleit voor een keurmerk Promotie van Vaderlands Voedsel (jawel, PVV) voor producten van eigen bodem. En de PVV wil vrije verkoop voor boerderijwinkels zonder onnodige regeldruk, registraties en btw-heffingen.
Bron: Gfactueel
#glastuinbouw #energie #arbeidsmigranten #robotisering #voedselzekerheid #gezondevoeding #ets2 #groengas #verkiezingen #tweedekamer
.
De Autoriteit Consument & Markt (ACM) laat opnieuw prijsonderzoek doen in de voedselketen. Nu kijkt ACM naar meer producten om te onderzoeken of conclusies voor tomatentelers ook gelden voor andere glasgroenten, of voor zowel appels als peren. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) heeft ACM gevraagd opnieuw onderzoek te doen naar de prijsvorming in de keten via de Agro-Nutri Monitor. Dat besluit viel al voor de zomer en staat los van mogelijk onderzoek na verwijten van misbruik van marktmacht door tenderinkoop eerder deze maand. In 2025 kwam de vierde versie van de Agro-Nutri Monitor uit. Wageningen Social & Economic Research (WSER) en Geelen Consultancy voeren ook dit vijfde onderzoek uit. Wordt verduurzaming terugverdiend? Het ministerie van LVVN besloot met ACM naar meer producten te kijken. Daarbij kijken de onderzoekers of de conclusies voor tomatentelers ook gelden voor andere glasgroentenproducten als komkommer, paprika en aubergine. Dat zegt onderzoeksleider Frank Bunte van WSER. “De primaire vraag van het ministerie is: worden kosten voor verduurzaming terugverdiend? We kijken naar de hele keten. De kernvraag is: zijn boeren en tuinders in staat terug te verdienen. En de vraag ‘bij wie komt de eventuele meerwaarde wel terug?’, komt daarbij.” De onderzoekers kijken komend jaar dus naar meer producten: melk, varkens (vleesvarkens en/of zeugen), tafelaardappelen, fritesaardappelen, appels en peren. Bij glasgroenten gaat het om tomaten, paprika’s, komkommers, courgettes, aubergines en overige groenten en fruit onder glas. Daarnaast doen ook vollegrondsgroenten, met name sperziebonen, rode kool en wortelen mee, zowel vers als verwerkt. Bij vollegrondsgroente wil het ministerie meer weten van de verwerkingsketen. Grote enquête Deze week krijgen 11.000 bedrijven een enquête toegestuurd. Volgens Bunte zitten daar ook vragen aan vast over de wijze van inkoop door supermarkten. Dat gaat dus ook over tenderen, waar LTO en GroentenFruit Huis zich tegen afzetten. WSER gaat de ervaringen ophalen. Dat betekent niet dat voor alle producten uitgebreide margeberekeningen gedaan worden. Daarvoor blijft per productgroep één product als model voor andere gelden, bijvoorbeeld tomaten. Bron: Gfactueel #prijsonderzoek #tomatentelers #glasgroenten #ACM #AgroNutriMonitor #verduurzaming
De Autoriteit Consument & Markt (ACM) laat opnieuw prijsonderzoek doen in de voedselketen. Nu kijkt ACM naar meer producten om te onderzoeken of conclusies voor tomatentelers ook gelden voor andere glasgroenten, of voor zowel appels als peren. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) heeft ACM gevraagd opnieuw onderzoek te doen naar de prijsvorming in de keten via de Agro-Nutri Monitor. Dat besluit viel al voor de zomer en staat los van mogelijk onderzoek na verwijten van misbruik van marktmacht door tenderinkoop eerder deze maand. In 2025 kwam de vierde versie van de Agro-Nutri Monitor uit. Wageningen Social & Economic Research (WSER) en Geelen Consultancy voeren ook dit vijfde onderzoek uit. Wordt verduurzaming terugverdiend? Het ministerie van LVVN besloot met ACM naar meer producten te kijken. Daarbij kijken de onderzoekers of de conclusies voor tomatentelers ook gelden voor andere glasgroentenproducten als komkommer, paprika en aubergine. Dat zegt onderzoeksleider Frank Bunte van WSER. “De primaire vraag van het ministerie is: worden kosten voor verduurzaming terugverdiend? We kijken naar de hele keten. De kernvraag is: zijn boeren en tuinders in staat terug te verdienen. En de vraag ‘bij wie komt de eventuele meerwaarde wel terug?’, komt daarbij.” De onderzoekers kijken komend jaar dus naar meer producten: melk, varkens (vleesvarkens en/of zeugen), tafelaardappelen, fritesaardappelen, appels en peren. Bij glasgroenten gaat het om tomaten, paprika’s, komkommers, courgettes, aubergines en overige groenten en fruit onder glas. Daarnaast doen ook vollegrondsgroenten, met name sperziebonen, rode kool en wortelen mee, zowel vers als verwerkt. Bij vollegrondsgroente wil het ministerie meer weten van de verwerkingsketen. Grote enquête Deze week krijgen 11.000 bedrijven een enquête toegestuurd. Volgens Bunte zitten daar ook vragen aan vast over de wijze van inkoop door supermarkten. Dat gaat dus ook over tenderen, waar LTO en GroentenFruit Huis zich tegen afzetten. WSER gaat de ervaringen ophalen. Dat betekent niet dat voor alle producten uitgebreide margeberekeningen gedaan worden. Daarvoor blijft per productgroep één product als model voor andere gelden, bijvoorbeeld tomaten. Bron: Gfactueel #prijsonderzoek #tomatentelers #glasgroenten #ACM #AgroNutriMonitor #verduurzaming
Ruim tweede derde van de Nederlandse ondernemers wil binnen tien jaar wil stoppen met het bedrijf, maar heeft de opvolging nog niet geregeld. Ruim een op vijf (22%) heeft geen concrete plannen voor bedrijfsopvolging. Een iets kleiner deel (20%) is wel op zoek, maar heeft nog geen opvolger in beeld. Dat blijkt uit de Sectorprognoses 2026-2027 van ABN AMRO. Bijna 13 procent van de ondernemers is 65-plusser, tegenover 7 procent in 2010. In sectoren met relatief veel oudere ondernemers – zoals landbouw, retail en industrie – neemt het risico van waardeverlies toe. Ook in sectoren waar familiebedrijven domineren – zoals horeca en autohandel – vergroot het niet tijdig starten met opvolgingsplannen de kans op bedrijfsbeëindiging en verlies van kennis, banen en kapitaal. 30 procent toegevoegde waarde Deze 300.000 familiebedrijven zijn goed voor ruim 30 procent van alle banen in Nederland en voor bijna 30 procent van de toegevoegde waarde van het (niet-financiële) bedrijfsleven. Een drempel voor tijdige opvolging is moeite die ondernemers hebben met het vaststellen van de bedrijfswaarde, het doorgronden van juridische en fiscale regels. Daarnaast hebben ondernemers moeite om hun bedrijf los te laten, wat de opvolging extra complex maakt, bericht ABN AMRO. Andere vormen van opvolging Hoewel overdracht in de familie nog veel voorkomt, hebben jonge generaties minder vaak trek in de overname. Daarom kijken ondernemers vaker naar andere vormen van opvolging, zoals een management buy-out of buy-in, een employee buy-out of verkoop aan strategische kopers. Ondanks de uitdagingen zijn de vooruitzichten volgens ABN AMRO voor veel sectoren positief, mits ondernemers op tijd maatregelen nemen. De bank wijst erop dat een gefaseerde overdracht een manier om de overdracht soepeler te laten verlopen en financiële risico’s beperken. Zo’n overgangsfase kan bijvoorbeeld helpen om de effecten van verslechterende economische omstandigheden te reduceren en kopers in staat te stellen de overname stapsgewijs te financieren. Ook biedt zo’n gefaseerde overdracht medewerkers en klanten vertrouwen, omdat de ondernemer tijdelijk betrokken blijft. Bron: Financieel Management #opvolging #overname #bedrijfswaarde #Elsmanconsultants #overdracht
De randvoorwaarden voor de energietransitie van de glastuinbouw zijn niet op orde. Dat erkent het kabinet in een actieplan dat het naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Daarin staat onder andere het voornemen om steun te geven bij de risicovolle investering in aardwarmte in plaats van alleen de exploitatie te steunen. De glastuinbouw mag in 2030 nog maar 4,3 megaton CO2 uitstoten. Dat lukt alleen als de randvoorwaarden op orde zijn: voldoende duurzame warmte, ruimte op het stroomnet en genoeg externe CO2. Maar op die punten, waar tuinders geen invloed op hebben, loopt het vast. Het actieplan dat het kabinet naar de Kamer stuurde is in feite een grote inventarisatie van wat er moet gebeuren om de energietransitie in de glastuinbouw te laten slagen. De ambitie is minder optimistisch dan eerdere kabinetten lieten klinken. Er zijn veel hobbels op de weg en de tijd tot 2030 is kort. Veel maatregelen hebben pas na 2030 effect. De winst is vooral dat er erkenning is voor de obstakels waar de sector zelf al jaren voor waarschuwt. Toch is er ook hoop: de sector krijgt meer regie, wordt meer betrokken bij beleid en er komt mogelijk extra geld beschikbaar uit het klimaatfonds. Aardwarmte gaat te traag Aardwarmte is een van de belangrijkste duurzame warmtebronnen voor de sector. In 2030 moet er 15 petajoule aardwarmte worden geleverd aan de glastuinbouw. TNO schat echter dat de teller op 11 PJ zal blijven steken. Dat komt vooral door stroperige vergunningen, risico’s die moeilijk te verzekeren zijn, en een mijnbouwwetgeving die proefboringen pas in een laat stadium van het traject toestaat, waardoor financiers pas laat zekerheid krijgen over het ondergrondse risico. Dat remt investeerders, vergroot de onzekerheid en vertraagt bijna elk project. Meer geld voor warmtenetten Volgens het actieplan moet er meer geld komen voor de aanleg van warmtenetten via de SWIG-regeling (Subsidieregeling Warmte-Infrastructuur Glastuinbouw). De huidige €300 miljoen is niet genoeg om alle projecten op gang te krijgen. Het vergunningtraject wordt opnieuw ontworpen, zodat parallelle procedures mogelijk zijn. Daarmee zouden vergunningen in 18 tot 27 maanden klaar moeten zijn. Verder moet er meer duidelijkheid komen over de criteria waarmee SodM de risico’s op aardbevingen beoordeelt. De onduidelijkheid die er is maakt het onmogelijk om een solide businesscase te bouwen. Ondiepe geothermie tussen 500 en 1500 meter kan goedkoper worden als de regels worden versoepeld. Mogelijk komt er een nieuwe opzet voor de subsidie, waarbij niet alleen de exploitatie, maar ook een deel van de investering (CAPEX) wordt ondersteund. Dat zou vooral in de risicovolle beginfase verschil maken. Of dit iets gaat versnellen is nog maar de vraag. De maatregelen richten zich vooral op het voorkomen van verdere vertraging. Externe CO2 valt weg Minstens zo problematisch is de beschikbaarheid van CO2 uit andere bronnen. De sector gebruikt nu jaarlijks 0,6 tot 0,7 Mton. Met de verduurzaming neemt de vraag juist toe, omdat wkk’s minder draaien. Voor 2030 rekent het convenant op minimaal 2 Mton externe CO2. Maar het aanbod dreigt juist grotendeels weg te vallen. Vanaf 2026 levert Shell geen CO2 meer aan Ocap, omdat het bedrijf kiest voor opslag bij Porthos. Dat scheelt 0,3 Mton per jaar. Afvalverwerkers (AVI) en andere potentiële CO2-leveranciers twijfelen door wisselend CO2-beleid, veranderingen in de nationale heffing en onduidelijkheid over levering aan de glastuinbouw. De zogeheten bioswap – het administratief ’verrekenen’ van fossiele en biogene CO2 – blijkt juridisch niet toegestaan. Juist deze regeling was voor AVI’s een belangrijke reden om aan de glastuinbouw te leveren. CO2-prijzen omhoog? Het kabinet stelt voor om de SDE++ flexibeler te maken, zodat het aantrekkelijker wordt om CO2 in de richting van tuinders te sturen. De beschikbaarheid van biogene CO2 uit vergisters en groen gas moet worden versneld. En het toepassen van Direct Air Capture (DAC) moet worden gestimuleerd, al is dat pas na 2030 relevant. De overheid wil jaarlijks de volumes en prijzen van CO2 gaan monitoren, omdat het mogelijk schaarser en veel duurder gaat worden. Het kabinet is vrij somber over CO2: de beschikbaarheid gaat eerder omlaag dan omhoog. Zonder actie komt het emissiedoel van 4,3 Mton zwaar onder druk te staan. Netcongestie Het derde grote knelpunt is het stroomnet. Elektrificatie zou aantrekkelijker moeten worden vanwege de hogere gasprijzen en CO2-beprijzing. Maar in veel regio’s komt het net vol te zitten. Uit de inventarisatie van Glastuinbouw Nederland blijkt dat ongeveer 65% van de bedrijven zit op een locatie waar tot 2030 geen zwaardere aansluiting mogelijk is. Dat raakt bijna alle moderniseringsplannen: warmtepompen, e-boilers, elektrische boren voor geothermie, batterijopslag en zelfs basisbedrijfsgroei. De maatregelen in het actieplan Het kabinet wil een sectorale aanpak binnen het Landelijk Actieprogramma Netcongestie. Het doel is om beter inzicht te krijgen in de capaciteit, betere afspraken te maken met netbeheerders en sneller kunnen schakelen als er lokaal iets mogelijk blijkt. Verder worden energiehubs gestimuleerd. Dat zijn gesloten clusters die intern vermogen verdelen en pieken opvangen. De sector zelf pleit ervoor dat bedrijven die het net helpen balanceren, bijvoorbeeld via WKK-flex, prioriteit krijgen bij netuitbreidingen. Ook zou meer gebruik moeten worden gemaakt van de FLEX-E-subsidie voor flexibiliteitsprojecten achter de meter. Hier is de conclusie voorzichtig: het actieplan kan vertraging helpen vermijden, maar echte versnelling voor 2030 is onzeker. Bron: Gfactueel #glastuinbouw #CO@ #energie #klimaat #vergunningen #aardwarmte